Het is toch heerlijk om een kind op ontdekking te zien in de natuur. Het rent, klimt, stapt, rolt, glijdt, kruipt, experimenteert en dat terwijl alle zintuigen ten volle geprikkeld worden. Het zijn net die zintuigen waarmee we de wereld in ons opnemen. Zoals Maria Montessori het formuleerde:
"The senses, being explorers of our world, open the way to knowledge."
Laten we onze kinderen de bewegingskansen bieden in een natuurlijke omgeving. Zo kunnen ze, naar mijn mening:
hun motorische vaardigheden verder ontwikkelen,
de natuur leren waarderen en respecteren,
via zintuiglijke waarnemingen kennis en inzichten verwerven in en over de natuur.
De zintuigen in combinatie met de nodige verbeeldingskracht en het verstand -dat zorgt voor die nodige kritische blik- zorgen voor het inzicht in de wereld rondom ons. Dit was de gedeelde visie van Thomas Van Aquino en Dr. Maria Montessori over het 'leren'.
Met Jan Amos Comenius had Dr. Maria Montessori dan weer gemeen dat de zintuigen moesten 'opgevoed' worden om kennis te kunnen verwerven, dat er plaatjes in de leerboeken hoorden en dat de kinderen in de natuur moesten waarnemen.
In het Montessori-onderwijs spreekt men van KOO of Kosmisch onderwijs en opvoeding. Zoals wereldoriëntatie in het traditioneel onderwijs. Ik kan onmogelijk de hele Montessori visie daaromtrent uit de doeken doen. Wel deel ik graag enkele van mijn favoriete elementen:
verwondering, een kind dat geprikkeld is, wil intrinsiek leren
werken vanuit het geheel om dan te gaan inzoomen (bijvoorbeeld een haas is een gewerveld dier en hoort daarin tot de zoogdieren)
een onderzoekende houding stimuleren
het doel is: respect hebben voor de omgeving, de natuur én respect voor de medemens; dus: verantwoordelijkheid, milieuopvoeding en vredesopvoeding
het zoeken naar ordening en samenhang tussen de verschijnselen in de wereld (zinvolle context)
de kosmische opvoeding start al bij de jongste kleuters, heldere ontwikkelingslijnen ondersteunen het leerproces vanaf 2,5 tot 12 jaar
Er zijn vier ontwikkelingslijnen of leerlijnen: universum, aarde, leven en beschaving. Een overzichtje hiervan kan je vinden op: https://sites.google.com/site/kosmischonderwijs/in-the-news
Kosmisch onderwijs is holistisch onderwijs: de verschillende vakken als aardrijkskunde, biologie, geschiedenis, mens en maatschappij, maar ook rekenen en taal staan niet los van elkaar maar zijn met elkaar verbonden.
Mijn droom
Ik droom van een school IN de natuur waar er plaats is om in de natuur te spelen, waar er plaats is voor diertjes: kippen, geiten, insectenhotel, vogelhuisjes, een vijvertje en plaats voor een moestuin. Waar kinderen (zeker ook de kinderen die dagdagelijks door allerlei factoren weinig in contact komen met de natuur) genieten van de natuurlijke omgeving, zodat er een intrinsieke drang ontstaat om op te komen voor de natuur en onze planeet. (Een mooi voorbeeld hiervan is Kosmos, een stedelijke 'natuurschool' in het Nachtegalenpark van Antwerpen.) Een school die gesitueerd is in of naast een park of bos kan ons én de kinderen zoveel bieden.
In een schoolgebouw in meer verstedelijkte ruimte met een betegelde buitenspeelruimte kan je als schoolteam natuurlijk creatief aan de slag met: het aanplanten van bomen en struiken, plantenbakken, klasplantjes, insectenhotel, vogelhuisjes, enzoverder. En toch...
Een persoonlijke noot:
Het toeval wil dat -net op de dag dat ik deze blog schrijf- ik met mijn jongste spruit (8 jaar) naar de oogarts ben geweest. Het verdict: een bril. Het vele dichtbij kijken kàn de oorzaak zijn van deze verslechtering, drie jaar geleden was zijn zicht perfect.
De oogarts vertelde dat kinderen vroeger op veel latere leeftijd begonnen te 'brillen' omdat de kinderen veel meer buiten speelden. Tegenwoordig zijn er veel meer prikkels binnenshuis: de kleine schermpjes, games, lezen, ... De nog onontwikkelde ogen (tot 10 jaar) moeten daardoor veel meer op zaken dichtbij focussen (bij digitale beelden is dat continu scherpstellen nog erger, vertelde een opticien mij een paar jaar geleden). Wij zijn er altijd zo bewust mee omgegaan om het gebruik van de tablet enorm te beperken.
Dus dit lijkt mij nog een heel groot voordeel om kinderen meer in de natuur te laten spelen en leren. Want het zicht is toch wel één van de belangrijkste zintuigen. Het is delicaat om in dit digitale tijdperk een tegenbeweging te maken. Ik ben absoluut niet tegen gebruik van digitale leermiddelen in de klas. Wel is het noodzakelijk om daarbij ons gezond verstand te gebruiken om het juist te doseren.